หนังสือหายาก (Rare Book) หมายถึง หนังสือที่มีคุณค่าทั้งในด้านเนื้อหา ความหมายในด้านการพิมพ์ ไม่สามารถหาซื้อจากร้านหนังสือทั่วไป นอกจากร้านค้าหนังสือเก่า และมีราคาแพง หรือร้านขายของโบราณ

คุณค่าของหนังสือดูจากเกณฑ์ เช่น ความหายากซึ่งอาจเกิดจากลักษณะพิเศษ เช่น การพิมพ์ด้วยตัวแกะไม้ (blockbooks) หนังสือที่ผลิตโดยการเรียงพิมพ์คุณค่าด้านความเป็นเอกสารปฐมภูมิด้านประวัติการพิมพ์ คุณค่าด้านความเป็นหนังสือที่มีจำนวนพิมพ์จำกัด หนังสือที่พิมพ์ครั้งแรก หนังสือที่มีความเด่น เช่น เป็นผลงานเรื่องเดียวหรือส่วนน้อยที่แตกต่างไปจากผลงานส่วนมากของนักเขียนสามัญ เรื่องที่ปลอมแปลงขึ้น หนังสือเก่าที่สวยงาม หนังสือที่มีประวัติการครอบครอง เช่น มีหนังสือทีมีขนาดและรูปเล่มต่างไปจากรูปแบบธรรมดาทั่วไป ลายมือชื่อหรือป้ายบรรณสิทธิ์ของเจ้าของ เป็นหนังสือที่ใช้วัสดุมีค่าจัดทำอย่างประณีตสวยงาม เช่น ใช้หนัง แพร ไหม แผ่นทองแทนกระดา หรือจัดพิมพ์จำนวนจำนวน (Limited edition) เป็นต้น

หนังสือที่พิมพ์ในช่วง พ.ศ. 2459-2505

หนังสือที่พิมพ์ Limited edition

หนังสือที่มีขนาดเล็ก

หนังสือหายากของ ศูนย์บรรณสารสนเทศ มหาวิทยาลัยหัวเฉียวเฉลิมพระเกียรติ

ศูนย์บรรณสารสนเทศ มหาวิทยาลัยหัวเฉียวเฉลิมพระเกียรติ มีการดำเนินการและบริหารจัดการหนังสือหายากเป็น Collection พิเศษ จำนวน 517 เล่ม โดยมีหลักเกณฑ์ที่ใช้ในการพิจารณาหนังสือหายาก คือ หนังสือที่ตีพิมพ์ก่อนปี พ.ศ. 2459-2505 เพื่อการค้นคว้าวิจัยชั้นสูงที่มีคุณค่าและหาได้ยากในห้องสมุดต่าง ๆ ส่วนใหญ่ไม่สามารถหาซื้อได้จากสำนักพิมพ์ หรือร้านจำหน่วยหนังสือทั่วไป

เนื่องจากมีการพิจารณาทบทวน Location (ตำแหน่งของหนังสือ) เพื่อที่จะเป็นการทำความสะอาดฐานข้อมูลให้ถูกต้องและสมบูรณ์ที่สุด ดังนั้น หนังสือหายากจึงเป็น Collection หนึ่งที่ได้รับการนำเสนอขึ้นมาเพื่อพิจารณาเป็นอันดับแรก เมื่อได้มีการพิจารณากันแล้ว พบว่า รายชื่อหนังสือบางรายการหรือ บางรายชื่อ ไม่น่าจะอยู่ในลักษณะที่เป็นหนังสือหายาก จึงได้มีการแสดงหาและรวบรวมข้อมูลลักษณะของหนังสือหายาก เพื่อจะได้นำมาเทียบเคียงกับหนังสือหายากที่ศูนย์บรรณสารฯ ต่อไป

เมื่อมีการรวบรวมข้อมูลและศึกษาเทียบเคียงลักษณะของหนังสือหายากและนโยบายของมหาวิทยาลัยหัวเฉียวเฉลิมพระเกียรติแล้ว จึงสรุปเกณฑ์ในการพิจารณาหนังสือหายากของศูนย์บรรณสารฯ มหาวิทยาลัยหัวเฉียวเฉลิมพระเกียรติซึ่งีขอบเขตดังนี้

1. หนังสือที่พิมพ์ก่อน พ.ศ. 2459-2505 หรือ ก่อน ค.ศ. 1916 – 1962
2. หนังสือที่มีประวัติการครอบครอง ว่าเคยเป็นของบุคคลสำคัญ หรือบุคคลผู้มีชื่อเสียงผู้ใดมาก่อน ได้แก่ หนังสือหมวดกฎหมาย
3. หนังสือที่มีภาพประกอบที่สวยงามหาได้ยาก หรือมีค่ามาก ได้แก่ ประวัติศาสตร์ และพงศาวดารและจดหมายเหตุต่าง ๆ
4. หนังสือพระราชนิพนธ์และหนังสือที่เกี่ยวกับราชวงศ์ทุกพระองค์ที่จัดพิมพ์เนื่องในโอกาสสำคัญ
5. หนังสือที่จัดทำด้วยวัสดุที่มีค่าอย่างประณีต หรือสวยงาม มีการเย็บปกเข้าเล่มพิเศษ หรือเป็นหนังสือที่มีขนาดพิเศษ เช่น เป็นฉบับพิมพ์ย่อส่วน หรือขนาดใหญ่กว่าหนังสือปกติ
6. หนังสือชุดที่จำกัดการพิมพ์ (Limited edition) เช่น ชุดขุนศึก